En son gelişmeleri alın ve hiçbir şeyi kaçırmayın.

Stanford Üniversitesi Yapay Zeka raporunu yayımladı

Stanford Üniversitesi, yapay zeka hakkında oldukça ayrıntılı bir rapor yayımladı. Raporda yapay zekanın geleceği, potansiyeli, riskleri ve ülkelerin elde edeceği faydalara değinildi.

AI Endeksi ismi altında hem akademik hem de alandan isimlerin katkılarıyla yıllık raporlar hazırlayan Stanford’daki İnsan Merkezli Yapay Zeka Enstitüsü, bu yılki 386 sayfalık raporda jeopolitik ve eğitim maliyetleri, AI sistemlerinin çevresel tesirleri, K-12 AI eğitim, kamuoyu eğilimleri gibi çeşitli konularda analizler yer aldı.

Yapay Zeka raporunda öne çıkanlar

Raporda dikkat çeken önemli tespitler ise şunlar oldu.

• Yapay Zeka gelişimi son on yılda akademinin elinden büyük bir farkla özel sektörün eline geçti. Bu eğilimin sürmesi bekleniyor.

• Yapay Zeka modellerini klasik ölçütlerde test etmek giderek zorlaşıyor ve yeni test araçlarına ihtiyaç artıyor.

• Yapay Zeka modellerinin eğitimi ve kullanımı giderek daha fazla enerji tüketiyor ve dolaylı yoldan karbon emisyonuna neden oluyor.

• Yapay Zeka odaklı olumsuz olay ve tartışmalarının sayısı 2012’den bu yana 26 kat arttı.

• Yapay Zeka ile ilgili yetenek ve iş arayışları tahmin edildiği ölçüde hızlı artmıyor.

• Kesin kapsamlı Yapay Zeka kanunları hazırlanıyor.

• Son on yılda astronomik ölçüde artan yatırımlar dizginlenmiş durumda.

• Etik endişelerde 2018’e kıyasla 10 kat artış var.

Stanford raporunda Türkiye

Raporda, 100’den fazla ülkenin Yapay Zeka’ya bakışına ilişkin önemli bilgiler de yer alıyor. ise Türkiye, yapay zeka alanında büyük fayda sağlayacak ülkeler arasında gösterilirken üretim ve hizmet alanlarında Türkiye’nin yapay zeka kaynaklı potansiyelinin yüzde 60 olduğu belirtiliyor.

Türkiye’nin ulusal bir yapay zeka stratejisi olduğu raporda verilen bilgiler arasında. Türkiye’nin “Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2021-2025” stratejisine şu alanlara vurgu yapılıyor; Yapay zeka uzmanlarını yetiştirmek ve alanda istihdamı artırmak, araştırma, girişimcilik ve yenilikçiliği desteklemek, kaliteli veriye ve teknik altyapıya erişim imkânlarını genişletmek, sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemeleri yapmak, uluslararası iş birliklerini güçlendirmek ve yapısal ve işgücü dönüşümünü hızlandırmak.

 Türkler Yapay Zeka’ya olumlu bakıyor

Stanford Üniversitesi Yapay Zeka raporunda, Türkiye için “Türkler yapay zekanın hayatlarını değiştirdiğine, yapay zekanın hayatlarını daha kolay hale getirdiğine ve gelecek yıllarda da bu faydaların gelişeceğine inanıyor.” İfadesi de yer alıyor.

Uranüs'ün şimdiye kadarki en net fotoğrafı çekildi

NASA, Uranüs gezegeninin James Webb Uzay Teleskobu tarafından yakalanan ve çarpıcı bir görüntüsünü yayınladı.

Webb Teleskobu’nu kullanan astronomlar, geçen yıl paylaşılan Neptün görüntüsünün ardından bu kez donmuş manto ve hidrojen ile helyum gazlarından oluşan Uranüs’ü görüntüleyerek gezegenin pek de göze batmayan silik halkalarını detaylı bir şekilde ortaya koydu.

James Webb’in elde ettiği bu fotoğrafta gezegen üzerinde görünen parlak noktalar, atmosferde bulunan bulutlardan kaynaklı. Fakat görüntünün en ilginç yeri bu noktalar değil, çok daha büyük bir şekilde görülebilen beyaz alan...

Zira beyaz alan, gezegenin tamamen buzla kaplı bölümünün ta kendisi ve bu alan tarihte ilk kez James Webb sayesinde bu kadar net bir şekilde görülüyor. Doğrudan Güneş ışığında gözükse de gezegenin sonbahar döneminde ortadan kaybolan alanın gizemini aydınlatacak olan da James Webb tarafından elde edilen veriler.

Görüntülerde görülen halkalar ise Uranüs’ün 13 halkasından 11’ini gösteriyor. Sadece 11 adet halkanın görülmesinin nedeni, diğer iki halkanın çok fazla ışık yansıtması sonucunda birbiriyle iç içe geçmiş gibi gözükmesi.

NASA’nın açıklamasına göre bu fotoğraf, sadece 12 dakikalık bir pozlamanın ürünü. Daha uzun pozlamalar ile Uranüs hakkında çok daha detaylı görüntüler ve veriler elde etmek mümkün olacak.

Gaia İkinci Kara Deliğini Keşfetti

Avrupa Uzay Ajansı'nın Gaia uydusundan alınan verileri kullanan bir araştırma ekibi Dünya'dan yaklaşık 8 bin ışıkyılı uzaklıkta ve Güneş'in yaklaşık 85 katı bir kütleye sahip Gaia BH2 adlı yeni bir karadelik keşfetti. Gaia BH2'yi benzersiz kılan ise konumu.

Galaksilerin merkezinde bulunan çoğu kara deliğin aksine, herhangi bir yıldız sistemine bağlı olmadan uzayda serbestçe dolaşan Gaia BH2’nin bu özelliği, onu galaksimizdeki bilinen birkaç "haydut" kara delikten biri yapıyor.

Gaia BH2'nin konumunu ve hareketini belirlemek için Samanyolu galaksisinin 3 boyutlu bir haritasını oluşturmak üzere tasarlanan Gaia uydusundan gelen verileri kullanan araştırmacılar, daha sonra varlığını doğrulamak ve özelliklerini belirlemek için yer tabanlı teleskoplardan gelen takip gözlemlerini kullandılar.

Gaia BH2'nin keşfi, kara deliklerin nasıl oluştuğuna ve geliştiğine dair yeni bilgiler sağladığı için önemli. Bilim insanları, çoğu kara deliğin büyük kütleli yıldızların çökmesinden oluştuğuna inanıyor, ancak bu sürecin kesin detayları hala tam olarak anlaşılmış değil.

Gaia BH2 gibi haydut kara deliklerin keşfi, bu sürece ışık tutmaya yardımcı olması bekleniyor.

Avrupa Uzay Ajansı'nın Gaia misyonundan elde edilen veriler kullanılarak keşfedilen Gaia BH2 ve Gaia BH1 kara deliklerinin aynı zamanda Dünya'ya bilinen en yakın kara delikler olması, geniş ikililer halinde daha birçok benzer kara deliğin keşfedilmeyi beklediğini gösteriyor.

Biyolojik Bilgisayar

Johns Hopkins Üniversitesinde Prof. Dr. Thomas Hartung liderliğinde yapılan bir araştırmada, “beyin organoidleri” adı verilen ve gelecekte güçlü bir “biyobilgisayar” olarak kullanılabileceği düşünülen biyolojik işlemciler geliştirildi. Laboratuvarda büyütülen organoidler, yapay zekâ modellerinin bile zorlandığı öğrenme, bilgi saklama ve karar verme gibi işlemleri gerçekleştirebilir. Proje, bilgisayarlar veya diğer yapay zekâ sistemlerinde kullanılan geleneksel yongatabanlı işlemciler yerine, insan beynindeki nöronlarla benzer şekilde çalışan “organoid” adı verilen insan beyin dokusunun kullanılması fikrine dayanıyor. Bu organoidler, laboratuvar ortamında yetiştirilen insan cilt hücrelerinden elde ediliyor. Organoidlerin birleştirilerek, insan beynindeki nöron ağlarına benzer bir yapıya sahip bir biyobilgisayar oluşturmak için kullanılabileceği düşünülüyor. Biyobilgisayar, daha az enerji harcaması ve daha karmaşık problemleri çözmede kullanılabilmesi özelliğiyle geleneksel bilgisayarlardan daha yüksek performans gösterebilir. Ancak bunun için organoidlerin daha da geliştirilmesi ve insan beynine yakın bir boyuta ulaşması gerekiyor. Fikir olarak kulağa hoş gelse de organoidlerin gelecekte bir bilgisayara dönüşmesi, etik ve bilinç sorunlarını da beraberinde getirebilir.

Bilim Teknik Nisan sayısından alınmıştır.

Afrika Filleri Arama Kurtarma Köpeklerine Rakip Olabilir mi?

Köpeklerin mükemmel koku alma duyusu, gerek arama – kurtarma gerekse kaçak madde arayışları konusunda herkesin malumu. Avustralya Queensland Üniversitesi'nden Profesör Louw Hoffman ve meslektaşlarının, Malavi'deki Majete Yaban Hayatı Koruma Alanı'nda 15 Afrika fil ailesi grubu üzerindeki çalışması ise köpeklerle özdeşleşen bu özelliğe ilişkin ilginç bir sonucu ortaya çıkardı.

Fil aile gruplarını belirlemek için 113 Afrika filinin DNA'sını, bezlerini, idrarını ve gübresini test eden Profesör Hoffman, fillerin; yaş, sağlık, üreme durumu ve aile ilişkileri gibi özellikleri ayırt etmek için koku alma duyularını kullandığını buldu.

"Bir dizi kimyasalın grup üyeleri için ortak olduğunu, ancak diğerlerinin her bireye özgü olduğunu fark ettik." diyen Hoffman, fillerin uzun yıllar ayrı kalsalar da dışkılarının veya diğer dışkılarının kokusundan yabancı bir filin yakında olduğunu anlayabildiklerini keşfetti.

“Farklı kokuları hızlı bir şekilde tanımakla birlikte onları hafızalarında tutuyorlar”

Bulguları Scientific Reports dergisinde yayımlanan çalışma kapsamında “Fillere öğretilen numaralardan biri turist şapkasını alıp koklamaktı" diyen Profesör Hoffman, fillerin üzerinden saatler geçse de, şapkanın kime ait olduğunu hemen anlayabildiklerini söyleyerek "Filler, kan ve patlayıcılar da dahil olmak üzere pek çok şeyi hissedecek şekilde eğitilebilir" dedi.

CERN hızlandırıcıları çığır açıcı bir 2023 deney sezonuna hazırlanıyor

Maddenin temel yapı taşlarını incelemek için kullanılan dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık hızlandırıcılarına ev sahipliği yapan Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü CERN’de Hızlandırıcıların bakım ve küçük yükseltmelerden geçtiği 17 haftalık bir dönem olan yıl sonu teknik durdurmanın (year-end technical stop - YETS) ardından, zincirdeki her hızlandırıcı sırasıyla 2023 veri toplama sezonu için yeniden başlatıldı.

Diğer parçacıklara kütle veren atom altı parçacık olan Higgs bozonunun özelliklerini incelemek için Büyük Hadron Çarpıştırıcısını (Large Hadron Collider - LHC) kullanacak bir dizi deney planlanıyor.

Deneyler aynı zamanda, bilim insanlarının evrendeki madde ve enerjinin çoğunu oluşturduğuna inandıkları, evrenin iki gizemli bileşeni olan karanlık maddenin varlığını ve karanlık enerjinin doğasını da araştıracak.

Enerjilerini ve yoğunluklarını artırmak için hızlandırıcılarını yükselten CERN, bilim insanlarının  parçacıkları her zamankinden daha yüksek enerjilerde incelemelerini sağlayacak.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısındaki çarpışmaların 22 Nisan'da başlaması, artan verimlilik ve daha yüksek ışın yoğunluğu ile deneyler sağlaması bekleniyor.

CERN'in yaklaşmakta olan deneylerinin, evreni ve fiziğin temel yasalarını anlamamızda önemli atılımlara yol açabilmesi muhtemel.

Kanserde, 'Zayıflatılamaz' Hedefi Vurmak İçin Yeni Yaklaşım

Kanserle mücadelede önemli bir hedef olan ve kanser büyümesinde etkin rol oynadığı kabul edilmekle beraber geleneksel ilaç tedavileriyle hedeflenmesi çok zor olan STAT5 (Signal Transducer and Activator of Transcription 5) proteini, on yıllarca süren araştırmalardan sonra "zayıflatılamaz" kategorisine sevk edilmişti. Ancak Michigan Üniversitesi Rogel Kanser Merkezi araştırmacıları yeni bir yaklaşımla bu düşünceyi yıkmaya çok yakın.

Hücrede yer alan bir atık mekanizmasını kullanarak, hücre kültürlerinde ve farelerde STAT5'i ortadan kaldırabileceklerini ve bunu potansiyel bir kanser tedavisi olarak kullanabileceklerini keşfeden Michigan Üniversitesi'nden tıp, farmakoloji ve tıbbi kimya profesörü Shaomeng Wang ve ekibi bu yaklaşımın etkinliğini hem hücre kültürü hem de hayvan kanser modellerinde gösterebildi.

Bu yaklaşımı kullanan Wang'ın laboratuvarı, STAT5'i hedefleyen ve ortadan kaldıran bir protein parçalayıcı olan AK-2292'yi belirledi. Diğer STAT proteinlerini etkilemeden spesifik olarak STAT5'e yönelen ve parçalayan bu molekülün İnsan kronik miyeloid lösemi (KML) hücre kültürü çalışmalarında hücre büyümesini durdurduğu ve KML fare modellerinde tümör gerilemesini sağladığı gösterildi.

Sonuçları Nature Chemical Biology'de yayımlanan çalışmaya ilişkin "Bilim insanlarının STAT5'i hedeflemesine engel olan bazı önemli sorunların üstesinden geldik" diyen Wang "İnsanlar bu alanda son 20 yıldır çalışıyorlar ve  klinik çalışmalarda kullanılabilecek STAT5'i hedefleyen küçük moleküller henüz geliştirilemedi. Bu çalışma bize STAT5'in bir protein bozunma yaklaşımıyla hedeflenebileceğini gösteriyor. Bu proteinin önemli rol oynadığı kanserlerin tedavisi için STAT5'i hedefleyen potansiyel bir ilaç molekülü geliştirmek için yeni ve heyecan verici bir yön.” açıklamasında bulundu.

Kedilere İhtiyaç Kalmadı: Bilim İnsanları Laboratuvarda Toksoplazmoz Parazitini İncelemek İçin Yeni Bir Yöntem Geliştirdi

HIV hastaları gibi bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ağır hastalıklara ve hamilelik sırasında kapılırsa doğum kusurlarına neden olan Toksoplazmoz hastalığının kaynağı olan Toksoplazma gondii parazitini incelemek için bilim insanları yeni bir yöntem geliştirdi.

Dünya'daki en yaygın parazitlerden biri olan Toksoplazma gondii, bugüne kadar fareler ve kedilere parazit bulaştırılarak ve ardından etkilerini gözlemleyerek inceleniyordu. Bilim insanları tarafından geliştirilen yeni bir yöntem, inceleme için parazitin hayvanlara bulaşma ihtiyacını ortadan kaldırıyor.

Parazitin bir laboratuvar kabında kültürlenmesini içeren yeni yöntemde araştırmacılar, paraziti besin açısından zengin bir ortamda büyütmeyi ve ardından parazitin hayatta kalması için ihtiyaç duyduğu belirli bir hücre tipini içeren yeni bir ortama aktarmayı içeren yeni bir yaklaşım olarak kültürlemeyi başardılar.

Geleneksel hayvan temelli yaklaşıma göre, hayvanlara bulaştırma ihtiyacını ortadan kaldırdığı için daha etik olan yeni yöntem, deneyler için çok sayıda hayvana olan ihtiyacı ortadan kaldırdığı için zaman ve paradan da tasarruf sağlamasının yanı sıra farklı Toksoplazma türlerinin melezlenmesi gibi klasik genetik deneylerin de kapısını açacak.

Robot Komutan

Robot askerler bilim kurgu filmlerinde sıkça yer bulur ancak gerçek dünyada robot komutanlar daha gerçekçi bir senaryo olarak karşımıza çıkabilir gibi görünüyor. Monash Üniversitesi Felsefe Profesörü Robert Sparrow ve University of Twente’den Dr. Adam Henschke tarafından yayımlanan bir makalede, yapay zekânın kontrolü altındaki insanların, savaşta insanlar tarafından kontrol edilen robot ekiplerini yenebileceği savunuluyor. Yapay zekâ kontrolündeki robotların savaşan insanların fiziksel fonksiyonlarını taklit etmede daha az yetenekli olduklarını ve yapay zekâ araştırmalarının robotik alandaki çalışmalardan daha hızlı ilerlediğini vurgulayan araştırmacılar, savaşlarda bilgisayar sistemlerinin komutasında savaşan insanları görmenin çok daha olası olduğunu belirtiyor. Savunma sanayi yazılım alım ilanlarına bakıldığında “yapay zekâ özellikli hedef tespit algoritmaları”, “makine destekli görev planlaması”, “yapay zekâ taktik tahminleri” ve “yapay zekâ özellikli dijital savaş alanı asistanı” gibi sistemlerin talep edildiği görülüyor. Bu ibareler yapay zekânın bir asistan veya danışman olarak hareket edeceğini ima etse de yapay zekânın bu rollerle uzun süre sınırlı kalacağına inanmak güç. Yapay zekâ kullanımıyla savaşın temposu hızlandığında ve insanlar için etkili karar verme süresi kısaldığında, orduların birçok kararı yapay zekâya bırakmak dışında seçeneği kalmayabilir. Elbette bu fikir beraberinde birçok etik soruyu da getiriyor. Yapay zekâ karar verirken komutasındaki insanları mı yoksa savaşın sonucunu mu daha çok önemser, insanlardan gelen geri bildirimleri ne kadar dikkate alır, sorumluluk kime aittir gibi soruların da tartışılması gerekiyor.

Bilim Teknik Nisan sayısından alınmıştır.

Zihinle Kontrol Edilen Robotlar: Yeni Grafen Sensörleriyle Bilim Kurguyu Gerçeğe Dönüştürme Yolunda Önemli Bir Adım Atıldı

Bir robotu yalnızca beyin dalgalarını kullanarak kablosuz olarak kontrol etme fikri gerçek oldu. Avustralya Sidney Teknoloji Üniversitesi'nden bilim insanları, iletken jeller olmadan beynin elektriksel aktivitesini ölçebilen 3D desenli, grafen tabanlı, kuru bir sensör tasarladı.

Nörolojik bozuklukları teşhis etmek veya beyin-makine arayüzleri aracılığıyla harici cihazları kontrol etmek için elektroensefalografide (EEG) kullanılan geleneksel "ıslak" sensörlere kıyasla daha az tahriş edici ve daha az alerjik olan kuru sensörler, elastik bir kafa bandına dahil edildiğinde ve artırılmış gerçeklik kulaklığıyla birlikte kullanıldığında beyin sinyallerini yorumlayarak bir robotun eller serbest olarak kontrol edilmesini sağladı.

Çalışmada, bağlantılı bir bilgisayar, sırayla, dört ayaklı bir robotu uzaktan kontrol etmek için başarıyla kullanılan önceden belirlenmiş bir komutla bu modellerin her birini eşleştirebildi. Altıgen şekiller içeren elektrotlar, saç üzerine uygulandığında bile en iyi performansı gösterdi.

ACS Applied Nano Materials dergisinde yayımlanan bir makalede detayları açıklanan çalışmada ıslak elektrotların hala biraz daha iyi çalıştığı belirlenirken, bilim insanları araştırmanın çok daha iyi performans gösteren kuru elektrotların yolunu açtığını belirtiyor.