En son gelişmeleri alın ve hiçbir şeyi kaçırmayın.

Robotaksi Binek Otonom Araç Yarışması Yapıldı

TÜBİTAK, T3 Vakfı ve Bilişim Vadisi tarafından paydaşlığının üstlenildiği ve bu yıl 5’incisi düzenlenen Robotaksi Binek Otonom Araç Yarışması’na Bilişim Vadisi ev sahipliği yapıyor. Robotaksi’de 31 takımdan 460 genç kıyasıya mücadele edecek.

Sürücülerin herhangi bir müdahalesi olmadan otomobillerin trafikte güvenli bir şekilde seyahat etmelerini sağlayan otonom sürüş teknolojileri hızla gelişmeye devam ediyor. Türkiye de bu teknolojik dönüşümü kaçırmamak amacıyla Havacılık, Uzay ve Teknoloji Festivali TEKNOFEST bünyesinde Robotaksi Binek Otonom Araç Yarışması düzenliyor.

Yarışmanın kazananları İstanbul Atatürk Havalimanı’nda gerçekleşecek TEKNOFEST’te ödüllerini alacak.

Google Earth Benzeri Bir Uygulama ile Mars’ı Gezmek İster misiniz?

Mars araştırmaları yürüten Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü (Caltech) bilim insanları, altı yıllık bir çalışmanın sonucunda kullanımı Google Earth’e benzeyen 3 boyutlu bir Mars görüntüsü oluşturdu.

https://murray-lab.caltech.edu/CTX/V01/SceneView/MurrayLabCTXmosaic.html adresinden erişilebilen Global CTX Mosaic of Mars isimli görüntü aracı, Mars için daha önce benzeri görülmemiş çözünürlükte bir görüntüleme deneyimi sağlıyor.

Mars’taki kraterlere, volkanlara ve eski nehir yataklarına daha yakından bakabilmesine imkan veren araç ile kullanıcılar gezegenin görüntüsünü yakınlaştırıp göktaşı kraterlerini, sönmüş yanardağları, eski nehir yataklarını yakından görülebiliyor.

Global CTX Mosaic of Mars haritasının, NASA'nın Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) siyah-beyaz Bağlam Kamerası (CTX) tarafından 2006-2020 yılları arasında çekilen 110.000'den fazla görüntüden oluşuyor. Gezegenin yüzde 99,5’ini kapsayan haritanın her pikseli 25 metrekare gibi bir alanı temsil ediyor ve mozaik görüntünün tamamı 5,7 trilyon piksel içeriyor.

Mars’ın en ünlü yerlerini veya mevcut araştırma alanlarını bulmayı kolaylaştıran kısayol tuşları da arayüze eklenmiş durumda... Örneğin Güneş Sistemi'nde bilinen en yüksek volkan ve en yüksek dağ olan Olympus Mons’a veya 10 yıldır Sharp Dağı'na yavaş yavaş tırmanmakta olan NASA'nın Curiosity keşif aracına ev sahipliği yapan Gale Krateri'ne yakından bakılabiliyor.

Hubble Uzay Teleskobu, Gözlerden Kaçan Süper Kütleli Kara Deliği Keşfetti!

Uzay teleskobu Hubble'ın gözlemleri, gökadalar arasında kaçan süper kütleli bir kara deliğin varlığını ortaya koydu.

Yeni keşfedilen süper kütleli kara delik, yaklaşık 7,7 milyar yıl uzaklıktaki yıldız oluşturan kompakt bir galakside bulunuyor ve 20 milyon güneş kütlesine sahip.

Astronomlar, süper kütleli kara delikleri genellikle galaksilerin merkezinde bulur. Ancak Hubble'ın keşfi, bir kara deliğin, muhtemelen bir galaksi çarpışmasının ardından hızla hareket ederek anavatan galaksisinden ayrıldığını gösteriyor.

Hubble'ın bulguları, kara deliklerin hareket kabiliyeti ve galaksi evrimi hakkında yeni bilgiler sağlayabilme potansiyeli taşıması açısından önemli. Bu bulgu, kara deliklerin, galaksilerin çarpışması sırasında sürüklenip kaçabileceği veya galaksilerin merkezindeki kara deliklerin bulunduğu yerden uzaklaşabileceği fikrini destekliyor.

Ayrıca, bulunan süper kütleli kara deliğin, daha önce keşfedilen diğer kaçan kara deliklerden çok daha büyük olduğu da belirtiliyor. Bu nedenle, astronomlar, bu kara deliğin bulunmasının, süper kütleli kara deliklerin hareketleri hakkında daha kapsamlı bir anlayışa ulaşmalarına yardımcı olacağını düşünüyorlar.

"Kara deliğin arkasında gazın soğuduğu ve yıldız oluşturabildiği bir dümen gördüğümüzü düşünüyoruz. Yani, karadeliği takip eden yıldız oluşumuna bakıyoruz." diyen Yale Üniversitesi'nden gökbilimci Dr. Pieter van Dokkum, "Gördüğümüz şey bir sonuç. Bir geminin arkasındaki dümen gibi, biz de kara deliğin arkasındaki dümeni görüyoruz. Bağlı olduğu ev sahibi galaksinin neredeyse yarısı kadar parlak olduğu göz önüne alındığında, bu iz çok sayıda yeni yıldıza sahip olmalı." değerlendirmesinde bulundu.

Ömrü Biten Eski Uydulara Ne Olur? NASA Sorunun Cevabını Değiştirmeye Hazırlanıyor

Yakıtları biten veya bir sebepten çalışmaz hale gelen eski uydular yerçekimi tarafından aşağı çekilir ve atmosfere girişte güvenli bir şekilde yanmazlarsa düşüş, bazen kıtalardan birinde veya okyanusta bulunan parçalar ile son bulur. Bununla birlikte, aynı yörüngedeki diğer uydular ve uzay araçlarının yanı sıra, yeniden girişte herhangi bir enkaz düşme ihtimali yerleşim alanları için risk oluşturabilir.

Bu riskleri azaltmak için bazı uydular, artık bir tehdit oluşturmayana kadar güvenli bir şekilde saklanabilecekleri daha yüksek bir yörünge olan mezarlık yörüngesine taşınır. Bir uydu mezarlık yörüngesine girdikten sonra, genellikle artık çalışır durumda değildir ve uzay çöpü olarak kabul edilir.

ABD’li bilim ve teknoloji portalı SciTechDaily'deki makaleye göre NASA, uzaydaki uydulara yakıt ikmali yaparak veya uyduları güncelleyerek uzay uçuşunu daha sürdürülebilir hale getirebilecek ve yaşam sürelerini büyük ölçüde uzatabilecek yeni bir teknoloji üzerinde çalışıyor.

Yörüngede Servis, Montaj ve Üretim 1 (OSAM-1) Misyonu adı verilen çalışma ile uydulara dair hikayenin sonunu değiştirmek için kolları sıvayan NASA, hem uyduların gelecek için sürdürülebilir ve güncellenebilir olmalarını hem de Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin Ay, Mars ve ötesindeki yeteneklerini geliştirecek görevleri keşfetmesine ve oluşturmasını sağlayacak.

Bilim İnsanları Kanıtladı: İnsan Vücudu Yemek Zamanını Tahmin Edebiliyor

İngiltere’de Surrey Üniversitesi'nde yapılan yeni bir çalışma, insan vücudunun düzenli öğünlerin zamanlamasını tahmin edebildiğini ve günlük kan şekeri ritimlerinin hem öğün zamanlaması hem de büyüklüğünden etkilenebileceğini ortaya koydu. Araştırma, vücutları yiyecek beklemek üzere eğitildiğinden, insanların belirli zamanlarda yemek yemeleri için fizyolojik bir dürtünün varlığını öne sürüyor.

Prof. Jonathan Johnston liderliğindeki bir araştırma ekibinin ilginç çalışması, bir hafta boyunca her gün aynı saatte yemek yemeleri istenen ve daha sonra yemek saatleri dört saat kaydırılan 10 sağlıklı genç yetişkinden oluşuyordu.

Araştırmacılar, çalışma boyunca katılımcıların kan şekeri düzeylerini, açlık ve iştah hormonlarını ölçtüler. Çalışmanın sonuçları, katılımcıların yemeklerini yemeden önce bile vücutlarının yemek zamanını tahmin etmeye başladığını ve kan şekeri, açlık ve iştah hormonlarını ayarlayarak yiyecek alımına hazırlanmaya başladığını gösterdi.

Genel olarak, insan vücudunun yemek zamanlarını tahmin edebildiğine ve yiyecek alımı için hazırlanabileceğine dair kanıtlar sunan araştırma, katılımcıların yemeklerini her gün aynı saatte yediklerinde beklenti tepkisinin en güçlü olduğunu ve yemek saatleri değiştirildiğinde tepkinin zayıfladığını buldu.

Bu bulgu, iştah ve vücut ağırlığının düzenlenmesini anlamak ve obezite gibi sağlık sorunlarını yönetmek için geliştirilecek yeni stratejiler için önemli çıkarımlara sahip olabilir.

Çin’in Yapay Zeka Endüstrisindeki Geleceği Belirsiz Kılan Yasaklama Planı

İnsan düşüncesine benzer şekilde öğrenen ve karar verebilen makinelerin tasarlanmasına olanak sağlayan Yapay Zeka teknolojisi, son yıllarda yaşanan gelişim, özellikle derin öğrenme teknikleri sayesinde baş döndürücü bir hız kazanmış ve birçok sektörde farklı kullanım alanları bulmuş durumda.

ChatGPT ve benzeri gibi yapay zeka modelleri giderek daha büyük kitlelerce denenmeye ve kullanılmaya devam ederken Çin Hükümeti’nin, devlet gücünü altüst edebilecek yapay zeka teknolojilerinin kullanımını yasaklama planları içeren bir yasa taslağı üzerinde çalışması, ülkedeki yapay zeka endüstrisinde endişeye neden oldu.

Gündemdeki yasa taslağı, ChatGPT gibi yapay zeka modellerinin ülkede inşa edilmesi, kullanıcı kimliği ve güvenlik incelemeleri gerektirmesi ve "devlet iktidarını yıkan, sosyalist sistemin devrilmesini savunan, ülkeyi bölmeye teşvik eden veya ulusal birliği baltalayan her türlü içeriğin" yasaklanması gibi kısıtlayıcı kuralları öneriyor.

Bazı uzmanlar, yasağın yapay zeka alanında çalışanları korkutabileceğini ve ülkedeki teknolojik gelişmeleri engelleyebileceğini belirtiyor. Ayrıca, yasağın ne anlama geldiği konusundaki belirsizlikler, bu durumun yatırımcıların ve girişimcilerin ülkede iş yapma konusunda endişelenmelerine neden olabileceği ifade ediliyor. Bununla birlikte yasağı olumlu karşılayarak Çin hükümetinin, yapay zeka teknolojilerinin kullanımı ile ilgili kontrolü ele alarak ülke içindeki istikrarı ve güvenliği sağlamayı hedeflediğini belirten görüşler de var.

Detayları henüz belirlenmemiş yasaklama planı, Çinli teknoloji şirketlerinin Çince konuşabilen ve şaşırtıcı sayıda görevi yerine getirebilen çok yönlü yapay zeka sistemleri olan genel amaçlı büyük dil modellerinin versiyonlarını piyasaya sürmelerinin hemen ardından geldi.

O teknoloji şirketlerinden biri olan Alibaba'nın CEO'su Daniel Zhang, Financial Times gazetesine verdiği demeçte "Bundan 10 ila 20 yıl sonra geriye dönüp baktığımızda hepimizin aynı başlangıç çizgisinde olduğumuzu fark edeceğiz. Bu düzenlemelerin inovasyonu nasıl yavaşlattığını ya da belki de durgunlaşan bir tekeli nasıl engellediğini veya insanları verilerinin iyi organize edilmiş kitlesel hırsızlığından nasıl koruduğunu zaman içerisinde görebiliriz.” Değerlendirmesinde bulundu.

Çin'deki taraflarca yoruma açık olan taslağın, bir aylık tartışma sürecinin ardından revize edilerek ya da edilmeden bu yılın sonlarına doğru yürürlüğe girmesi planlanıyor.

Tatlı Su Sülükleri Milyonlarca İnsanı Etkileyen Bir Hastalığı Yenebilir Mi?

Salyangozlar; En yıkıcı paraziter hastalık olarak sıtmadan sonra ikinci sırada olan şistozomiyaz ve karaciğer kelebekleri enfeksiyonu fasiyoliyazis gibi hastalıkları insanlara ve çiftlik hayvanlarına yayar. Her iki hastalığın da nedeni olarak görülen ise yaşam döngülerinin bir kısmını salyangozlarda geçiren parazitlerdir.

2021'de çoğunluğu çocuk olmak üzere 250 milyondan fazla insan şistozomiyaza neden olan kan parazitine karşı önleyici tedaviye ihtiyaç duydu.

Araştırmacıların 12 Nisan'da Biology Letters'da yayınladığı rapora göre, tatlı su sülüğü Helobdella Austinensis, ağırlığınca salyangozu her gün yiyebilir. Bu da sülüklerin tatlı su salyangozu popülasyonlarını ve taşıdıkları birçok hastalığı kontrol etmek için kullanılabilir.

Bilim insanları, bir laboratuvar sülüğü olan H. austinensis ve New Jersey'deki yerel göllerde kayaları devirerek bulunabilen diğer iki tür olan H. serendipitous ve H. modesta'yı kullandı. Ekip, sülükleri laboratuvarda yedi farklı tatlı su salyangozu türüyle test etti ve sadece H. austinensis'in salyangozu ayrım gözetmeksizin sevdiğini kanıtladı. Yeterince salyangoz varsa, bir sülük günde 0,97 miligram salyangoz tüketebilir – yani kabaca sülüğün kendi ağırlığı kadar.

Araştırmacılar, bu hayvanların beslenme alışkanlıklarının hastalık kontrolünde etkili olabileceğini düşündüler, çünkü diğer canlıları tükettikleri için hastalık yayılmasını engelleyebileceklerini öngördüler. Ayrıca, sülüklerin tükürüklerinde bulunan antikoagülan maddeler sayesinde, kan dolaşımını düzenleyerek enfeksiyonların yayılmasını engelleyebileceği de gösterildi.

Atlanta'daki Emory Üniversitesi'nde ekolojist olan ve çalışmaya dahil olmayan David Civitello ise, bunun ilginç bir fikir olduğunu söylemekle beraber çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu düşünüyor.

Salyangoz popülasyonları azaldığında, sülüklerin salyangoz bulmakta zorlandıklarını belirten Civitello, "Av öğenizi bulmakta zorluk çekmeniz, onu yok etme yeteneğinizin zayıf olduğunun bir göstergesidir" diyor. "Eğer gelişigüzel bir şekilde salyangozları öldürüyorsanız, ancak salyangozları yok etmiyorsanız, yiyecek için rekabeti zayıflatma olasılığını oluşturuyorsunuz." Ve eğer sülükler büyük, iyi beslenmiş salyangozların düşük popülasyonlarını bırakırsa, bulaşıcılıkları salyangoz kaynaklı hastalığın daha da kötüleşmesi anlamına gelebilir, daha iyi değil, uyarısında bulunuyor.

Tatlı Su Sülüklerinin hastalık kontrolünde ne kadar etkili olduğu ve hangi patojenlerin kontrol edilebileceği konularında daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Ancak çalışma, doğal koruma için bu hayvanların kullanımının potansiyelini vurgularken, aynı zamanda tatlı su ekosistemlerinin sürdürülebilirliği için de umut verici bir adım olarak değerlendiriliyor.

Yeni Güneş Pilleri ve Yapay Zeka İle Sürdürülebilir Bir Enerji Santrali

Newcastle Üniversitesi araştırmacıları, ortam ışığı kullanan Nesnelerin İnterneti (IoT) cihazlarına güç sağlamak için tasarlanmış, %38'lik bir güç dönüştürme verimliliğine sahip, çevre dostu, yüksek verimliliğe sahip fotovoltaik hücreler geliştirdiler.

Bakır(II/I) elektrolit bazlı boyayla duyarlı hale getirilmiş, sürdürülebilir hücreler, IoT cihazlarının çalıştırılma şeklini dönüştürme ve sağlık ve imalat gibi sektörlerde sürdürülebilir kalkınmayı destekleme potansiyeline sahip.

Doğa ve Çevre Bilimleri Okulu'ndan (SNES) Dr. Marina Freitag liderliğindeki araştırma grubunun, bakır(II/I) elektrolit bazlı boyaya duyarlı fotovoltaik hücreler ile %38 ve 1,0'lık benzeri görülmemiş bir güç dönüştürme verimliliği elde ettiği bu teknoloji, enerji verimliliğini artırarak, yeşil IoT (Nesnelerin İnterneti) cihazlarına sürdürülebilir bir enerji kaynağı sağlamak için kullanılabilir.

Güneş hücreleri, günümüzde yaygın olarak kullanılan fotovoltaik (PV) teknolojisi tarafından üretilir. Ancak, bu teknolojinin hala geliştirilmeye açık ve enerji verimliliği konusunda görece zayıf bir performansa sahip olduğu düşünüldüğünde yeni geliştirilen teknoloji, enerji verimliliği açısından daha yüksek bir performans sergiliyor ve PV teknolojisine kıyasla daha ucuz ve daha çevre dostu.

Sonuç olarak, bu yeni teknolojinin geliştirilmesi, sürdürülebilir enerjiye olan ihtiyacı karşılamada gelecekte daha fazla gelişme için potansiyel sağlayabilir.

3.500 Yıllık Karmaşık Tedarik Zinciri

Antalya’nın Kaş ilçesine 8,5 kilometre uzaklıktaki Uluburun’un 60 metre açığında 1982 yılında keşfedilen Uluburun batığı, bilinen gemi batıklarının en eskilerinden biridir. Günümüzden yaklaşık 3.300 yıl önce battığı tahmin edilen geminin kalay külçeleri taşıyan bir kargo gemisi olduğu anlaşılmış, önce George Bass sonra Cemal Pulak tarafından yürütülen kazı çalışmaları on bir yıl sürmüştü. Uluburun batığında keşfedilen kalay külçeler, günümüzden yaklaşık 3.500 yıl önce Asya’nın içlerinden Akdeniz kıyılarına uzanan karmaşık tedarik zincirleri olduğuna işaret ediyor. New York’taki Brooklyn Kolejinden Wayne Powell ve arkadaşları yakın zamanlarda Science Advances’ta yayımladıkları bir makalede, Uluburun batığındaki kargonun önemli bir kısmının kaynağının Tacikistan ve Özbekistan’daki maden yatakları olduğunu öne sürdü. Araştırmacıların iddiası, kalay külçelerin izotop analizlerine dayanıyor. Çalışmada incelenen 105 külçedeki izotop oranları analiz edildiğinde yaklaşık üçte birinin Tacikistan’daki bir maden yatağından, bazılarının da Özbekistan’dan geldiği anlaşılıyor. Geriye kalan külçelerin büyük çoğunluğunun kaynağının ise o dönemler Hitit İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altında olan Toros Dağları bölgesindeki maden yatakları olduğu belirtiliyor. Her ne kadar gemi enkazında keşfedilen kalay külçelerdeki izotop oranları Tacikistan ve Özbekistan’daki çeşitli maden yataklarında görülen izotop oranlarına benzese de elde edilen sonuçların enkazdaki külçelerin kaynağının binlerce kilometre uzaklıktaki maden yatakları olduğunu kanıtlamak için tek başına yeterli olmadığı belirtiliyor. Bu durumun nedenlerinden biri, maden yataklarının farklı bölgelerinde farklı izotop oranlarına rastlanabilmesi, bir diğer nedeni de farklı maden yataklarındaki izotop oranlarının birbirleriyle benzerlik gösterebilmesi.

Bilim ve Teknik Dergisi Nisan 2023 sayısından alınmıştır.